Nga Richard N. Haass
Pas më shumë se 17 vjetësh, ka ardhur koha të pranojmë dy të vërteta të rëndësishme rreth luftës në Afganistan. E para është se nuk do të ketë fitore ushtarake nga qeveria dhe partnerët e saj amerikanë dhe të NATO-s. Forcat afgane, ndërkohë më mirë sesa ishin ata, nuk janë mjaftueshëm të mira dhe nuk ka gjasa që të jenë ndonjëherë në gjendje të mposhtin talibanët. Kjo nuk është thjesht për shkak se trupave qeveritare u mungon uniteti dhe profesionalizmi për të mbizotëruar, por edhe sepse talibanët janë shumë të motivuar dhe gëzojnë përkrahje të konsiderueshme në vend dhe Pakistan, gjë që siguron mbështetje kritike dhe strehë.
E vërteta e dytë është se negociatat e paqes nuk kanë gjasa të funksionojnë. Bisedimet kanë filluar dhe janë ndërprerë shumë herë gjatë viteve, por diplomacia nuk është kurrë shumë ndryshe nga faktet dhe trendet në terren. Të dyja punojnë kundër një zgjidhjeje të negociuar.
Situata në terren është diçka që po përkeqësohet ngadalë. Qeveria kontrollon territorin ku jeton rreth dy e treta e popullsisë. Por grupet talibane dhe më radikale, duke përfshirë ato që lidhen me Al-Kaedën dhe Shtetin Islamik, kontrollojnë ose kundërshtojnë pothuajse gjysmën e territorit dhe kanë demonstruar në mënyrë të përsëritur një aftësi për të sulmuar objektiva ushtarake dhe civile, kudo dhe ngado brenda vendit, përfshirë këtu edhe në kryeqytet, Kabul.
Ajo që dobëson vërtet perspektivat diplomatike, është se talibanët shohin shumë pak nevojë për kompromis. Është thjesht një çështje kohe, duket se besojnë ata, para se Shtetet e Bashkuara të lodhen nga stacionimi i trupave në një vend të largët dhe nga shpenzimi i 45 miliardë dollarëve amerikanë në vit për një luftë që nuk mund të fitohet.
Ata mund të kenë të drejtë. Lajmërimi i fundit i Shtëpisë së Bardhë se afërsisht gjysma e aktuale e 14,000 trupave amerikane do të largohen së shpejti, përforcon pikëpamjen e talibanëve se e ardhmja po ecën në rrugën e tyre. Pas vendimit të fundit të presidentit Donald Trump për të tërhequr të gjitha trupat amerikane nga Siria, nuk është e habitshme që talibanët dhe kryengritësit e tjerë të arrijnë në përfundimin se tashmë është thjesht çështje se kur dhe jo nëse do të tërhiqen 7,000 trupat e tjera amerikane (dhe 8,000 trupa të tjerë të NATO-s).
Një tërheqje e plotë e trupave është një mundësi e vërtetë, duke pasur parasysh skepticizmin e gjatë të Trump për vlerën e përpjekjeve të SHBA-së. Frustrimi i tij është i kuptueshëm. Më shumë se 2,000 ushtarë amerikanë kanë humbur jetën në Afganistan dhe 20,000 të tjerë kanë pësuar lëndime. Lufta që filloi pas sulmeve të 11 shtatorit ka kushtuar më shumë se 1 trilionë dollarë. Është e vështirë të shihet se si 14,000 apo 7,000 trupa amerikane mund të arrijnë atë që nuk mundën ta arrinin më shumë se 100,000 trupa.
Pra, pse thjesht të mos i tërheqë të gjithë trupat? Një arsye është se qeveria mund të rrëzohet, rast në të cilin Afganistani përsëri mund të shndërrohet në një vend ku terroristët mund të stërvisin rekrutë dhe të planifikojnë sulme kundër interesave amerikane në mbarë botën dhe kundër vetë Amerikës. Natyrisht, edhe nëse kjo do të ndodhte, Afganistani do të ishte pak më ndryshe nga vendet e tjera ku terroristët janë në gjendje të veprojnë pa u shqetësuar.
Një tjetër arsye për të mos u larguar në një mënyrë që s’ka lidhje me kushtet në terren është se, pas Sirisë, një dalje e tillë do të shkaktonte dyshime të mëtejshme mbi gatishmërinë e Amerikës për të mbajtur një rol udhëheqës në botë. Kjo nuk do të thotë që SHBA-ja duhet të mbetet e përfshirë në Afganistan thjesht sepse është përfshirë. Por perceptimet kanë rëndësi dhe thjesht largimi i tyre do të bënte që shumë aleatë – jo vetëm në rajon, por edhe në Azi dhe në Europë – të pyesin veten nëse ata do të jenë partneri amerikan i radhës që do të braktisej.
Politika e Amerikës në Afganistan duhet të jetë një që shmang rreziqet e një dalje të shpejtë dhe të pakushtëzuar, por që gjithashtu minimizon kostot e qëndrimit. Për të arritur këtë të fundit do të nevojitej zvogëlimi i ambicieve strategjike. Edhe pse SHBA-ja dhe partnerët e saj europianë nuk mund të presin të fitojnë luftën apo të ndërmjetësojnë një paqe të qëndrueshme, duhet të jetë e mundur të mbahet gjallë qeveria dhe të vazhdohet lufta kundër terroristëve. Për të bërë këtë, ndoshta do të nevojitej mbajtja e disa mijëra trupave të vendosur atje, duke vazhduar të ofrojnë inteligjencë, armë dhe trajnim për forcat afgane dhe, në situata të veçanta, një gatishmëri dhe aftësi për të ndërhyrë ngushtë, por në mënyrë direkte.
Kjo gjithashtu do të ndihmonte nëse SHBA-ja do të riorientonte dhe do të rriste angazhimin e saj diplomatik. Përpjekjet aktuale janë të përqendruara në ndërmjetësimin e një zgjidhjeje të brendshme me talibanët. Një qasje më e frytshme mund të jetë të thërrasë gjashtë fqinjët e afërt të Afganistanit (të cilat përfshijnë si Kinën, Iranin ashtu edhe Pakistanin) dhe aktorë të tjerë, përfshirë Rusinë, Indinë dhe BE-në, të cilët kanë një rol në të ardhmen e vendit. Askush nuk ka interes ta shohë Afganistanin të bëhet një strehë për terrorizmin dhe prodhimin e drogës.
Kjo nuk është një strategji për të fituar, por një strategji për të mos humbur. Mund të mos jetë mjaftueshëm ambicioze për disa, por, në Afganistan, edhe qëllimet më modeste në dukje kanë prirje të bëhen aspiruese.
Project Syndicate- Agonizing Over Afghanistan