Svetlana Timofeeva ndërtoi një karrierë duke fotografuar vende të braktisura rreth ish-Bashkimit Sovjetik. Ajo ka botuar dy libra me emrin e saj profesional, Lana Sator, të mbushur me imazhe të kapanoneve të braktisura të raketave, nëndetëseve të harruara dhe linjave të ndryshkura të tankeve të blinduara. Llogaria e saj në Instagram ka 250 mijë ndjekës. Më pas ajo u arrestua për spiunazh.
Në gusht, policia në Shqipëri gjeti Timofeeva, një shtetase ruse 33-vjeçare, së bashku me dy shoqërues në një fabrikë armësh të shkatërruara në kodrat në jug të Tiranës, ku dikur ishin prodhuar pushkët AK-47. Hetuesit zbuluan kamera, dronë për të bërë fotografi, telefona, harta të vizatuara me dorë dhe 6,000 dollarë para. Hetuesit thonë se një nga shoqëruesit e saj, një tjetër rus, 24-vjeçari Mikhail Zorin, kishte qenë në kontakt me njerëz të paidentifikuar në shtëpi në Rusi ndërsa ishte në Shqipëri.
Ministri i mbrojtjes i Shqipërisë, Niko Peleshi, tha se kambanat e alarmit ranë pasi Zorin hodhi sprej piper dy rojeve që e zbuluan atë duke u vërdallë nëpër fabrikën e armëve.
“Nuk mund të kalojë si një incident i zakonshëm. Fakti që ai veproi dhunshëm na bën më të vëmendshëm,” u tha ai gazetarëve në atë kohë, duke shtuar se kishte pasur disa diskutime paraprake për rinovimin e fabrikës së vjetër të armëve për të prodhuar municione.
Në gjykatë, të tre janë paraqitur në pranga dhe mbahen në një ambient të sigurisë së lartë. Ata mohojnë akuzat për spiunazh. Nëse shpallen fajtorë, ata përballen me 10 vjet burg. Timofeeva është e njohur në botën e urbex-it, shkurt për eksplorimin urban në gjuhën e legjioneve të zhanrit të fansave të internetit. Ajo ka postuar fotografi nga më shumë se 30 vende. Emra të njohur në skenë janë edhe të arrestuarit e tjerë, Zorin dhe shtetasi ukrainas Fedir Alpatov.
Avokatët e Timofeeva dhe të tjerëve thonë se i thanë policisë se donin të fotografonin uzinën e braktisur në Gramsh për faqet e tyre të internetit dhe llogaritë e tyre në Instagram, ashtu siç kanë bërë me faqet e tjera përreth bllokut të vjetër sovjetik, ku urbex është diçka si një argëtim kulti. Grupi shpresonte të zbulonte edhe vende të tjera të Luftës së Ftohtë në Shqipëri, duke marrë me qira një makinë sportive për udhëtimin e tyre, në këtë rast një Chevrolet Corvette portokalli me vija të zeza garash në kapuç.
Ka shumë nervozizëm në Evropën Lindore për atë që Rusia do të bëjë më pas pas fillimit të një lufte në Ukrainë. Moska ruan një interes të fortë për atë që ndodh në vendet e ish-bllokut sovjetik. Miqtë thonë se Timofeeva është fajtore vetëm se është ruse në vendin e gabuar në kohën e gabuar diçka me të cilën rusët në pjesë të tjera të botës kanë luftuar që kur Presidenti Vladimir Putin dha urdhrin për të pushtuar Ukrainën.
“Është një shaka e keqe, një komedi e errët,” tha Isuf Shehu, i cili drejton ekipin ligjor që mbron Timofeeva dhe Zorin. I pandehuri i tretë përfaqësohet veçmas. Timofeeva, duke u përpjekur të mbledhë tarifat për mbrojtjen e saj përpara se të përballet me pengesa të shkaktuara nga sanksionet perëndimore ndaj Rusisë. Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ka shprehur dyshime për këtë rast.
“Një mision spiunazhi me një makinë sportive që duket sikur po thërret ‘ejani dhe më kapni’ është qesharak,” tha ai muajin e kaluar.
Timofeeva u bë titujt kryesorë të lajmeve pak më shumë se një dekadë më parë, kur, një natë, ajo dhe disa aventurierë të tjerë hynë në një fabrikë të vjetër të motorëve të raketave pranë Moskës. Ata menduan se ishte braktisur, duke e bërë atë një vend kryesor për t’u eksploruar. Për pesë netë ata enden me elektrik dore, duke bërë foto. Kur ajo publikoi fotot e saj në blogun e saj, zyrtarët rusë u zemëruan. Doli që uzina ishte ende duke u përdorur si një vend testimi. Ajo u gjobit me 300 rubla, pak më pak se 5 dollarë. Ajo më vonë mohoi sugjerimet se kishte punuar për shërbimet e huaja të inteligjencës.
Timofeeva më parë tha në blogun e saj se ajo më pas u përpoq të shmangte ndonjë gjë shumë të rrezikshme. Në fillim të këtij viti, ajo u largua nga shtëpia e saj në Moskë pasi kritikoi publikisht luftën e Rusisë në Ukrainë dhe përshkroi në Instagram se si, si qindra të rinj rusë të tjerë, ishte vendosur në Tbilisi, Gjeorgji. Atje, ajo u përpoq ta kthente karrierën e saj në rrugën e duhur, duke dokumentuar faqet e vjetra sovjetike dhe herë pas here duke postuar për luftën në Instagram. Për të mbështetur veten, ata thanë se ajo filloi të shiste printime të fotografive të saj nëpërmjet një galerie në Suedi dhe po kërkonte vende të reja për të dokumentuar, fillimisht në Armeni dhe më pas në Shqipëri.
Ndalesa e saj e parë pas takimit me zotërinjtë Zorin dhe Alpatov ishte një fabrikë ushtarake e braktisur në Poliçan, rreth 60 milje larg bregut. Ata kaluan nëpër rrugë të ngushta, duke e gjetur rrugën me elektrik dore. Shumë nga fotografitë u postuan në internet, duke treguar municione të vjetra dhe makina përpunuese të goditura. Hetuesit thanë se treshja u tha atyre se udhëtimi në Gramsh duhej të ishte pothuajse i njëjtë: Pasi të ndalonin për një picë, ata hynin brenda, bënin disa fotografi, i ngarkonin në bloget e tyre. /The Wall Street Journal