Shumë iranianë besojnë se policia e moralit është një pjesë e mënyrës së shtetit për të siguruar kontrollin.
“Kjo nuk ka të bëjë fare me moralin apo me policinë,” thotë Hadi Ghaemi, drejtor ekzekutiv i Qendrës për të Drejtat e Njeriut në Nju-Jork në Iran. “Këto janë forca të sigurisë shtetërore që janë caktuar… të ngacmojnë dhe nënshtrojnë gratë dhe në këtë mënyrë të tregojnë një demonstrim të vazhdueshëm të forcës.”
Ku fokusohet policia e moralit?
Policia morale e Iranit, e njohur gjithashtu si patrullë udhëzuese, kryesisht zbaton ligjet që lidhen me rregullimin e veshjes islame. Ndërsa kjo kërkon të sigurohet që gratë të mbajnë hixhabin, nuk është aspekti i vetëm i pamjes që po vëzhgojnë. “Nëse [veshja] është shumë e ngushtë, nëse trupi duket shumë, nëse mëngët janë lart, nëse xhinset janë të grisura,” thotë Assal Rad, drejtor i kërkimit në Këshillin Kombëtar Iranian Amerikan. “Ata do t’ju çojnë në një qendër paraburgimi … derisa dikush të vijë dhe t’ju sjellë [rrobat e duhura].”
Veshja shpesh mbetet në fokus pasi mund të jetë çështja më e dukshme për policinë, vërejnë ekspertët. Por ata gjithashtu mund të arrestojnë dhe ndalojnë individë për konsum të alkoolit, ose për pjesëmarrje në tubime të përziera të meshkujve dhe femrave që nuk kanë lidhje me njëri-tjetrin. “Ka të bëjë me ndërhyrjen në jetën personale të njerëzve,” thotë Ghaemi.
Një pjesë e arsyes pse vdekja e Amini shkaktoi një reagim kaq emocionues ishte se ajo u ndëshkua për shfaqjen e disa flokëve të saj. “Është fakti që mund të ketë qenë kushdo; miliona gra iraniane e veshin këtë hixhab lirshëm. Kjo pothuajse është bërë praktikë standarde”, thotë Rad.
Policia e moralit e sheh veten si përgjegjëse për “mbajtjen e së drejtës dhe ndalimin e së keqes”, thotë Mahdavi. “Kjo lë shumë hapësirë për interpretim.” Ata janë shpesh më të rreptë rreth festave fetare, verës dhe kohës së zgjedhjeve, shton ajo.
Kur u krijua policia morale e Iranit?
Policia e moralit nuk u bë zyrtarisht një forcë më vete deri pas luftës Iran-Irak në vitet ’90, thotë Roxane Farmanfarmaian, e cila ligjëron politikën ndërkombëtare të Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut në Universitetin e Kembrixhit.
Megjithatë, ngacmimet e grave në hapësirat publike për zgjedhjet e tyre të veshjes kanë ndodhur që nga fillimi i revolucionit. Irani ka mandatuar mbulimin e kokës për gratë që nga viti 1979.
Përpjekjet e Iranit për të zbatuar këto rregulla u bënë edhe më të organizuara në mesin e viteve 2000 pasi Mahmoud Ahmadinexhad u bë president, thonë ekspertët. “Raisi bëri pikërisht të njëjtën gjë sapo erdhi në pushtet këtë pranverë; ai vendosi të forcojë praninë e policisë së moralit”, thotë Ghaemi.
Rëndësia e tyre varet edhe nga rreptësia e administratës në pushtet dhe klimës politike. “Administrata e Raisit ka ardhur me një pikëpamje të ashpër; Irani është tashmë një vend që ka kufizime ekstreme sociale dhe politike dhe…kjo administratë dëshiron ta çojë më tej,” thotë Rad.