Nga Kreshnik Spahiu
A janë shqiptarët njerëz të besës më shumë se gjermanët, suedezët, anglezët, francezët, kroatët, kinezët, japonezët apo indianët?
Përpara se të jepni një përgjigje duhet të keni eksperienca jetësore apo profesionale me njerëz të kombësive të ndryshme që ti krahasoni.
Nga filmat apo media nuk mund të zbuloni nivelin e besës të një kombi.
Referuar qindra e qindra çështjesh juridike që kam asistuar në 30 vite eksperiencë brenda dhe jashtë Shqipërisë, mund t’ju them se shumë të huaj nuk janë më pak korrekt se shqiptarët në fjalën e dhënë në:
- biznes
- shoqëri
- dashuri
- marrëdhënie pune
- besnikëri bashkëshortore
- ruajtje sekreti apo informacioni
-marrëveshje apo çdo marrëdhënie tjetër
Aq e çuditshme është keqpërdorimi që Ne si shqiptarë i kemi bërë konceptit BESË, sa rrënja e saj gjendet në dhjetëra emra njerëzish:
Besa
Besmira
Besjana
Besart
Besmir
Besnik
Sipas Krist Maloki publicist shqiptar dhe pedagog në Austri në vitet 30, BESA së bashku me nderin dhe burrninë përbëjnë bazat e Kanunit në rrafshin e së drejtës zakonore. Sipas tij, kjo rrjedh prej emnit fisnor “Bessa”, një fis trakas me banim në qendër te gadishullit.
Besa, ose kulti i fjalës së dhënë, lidhet në burim me mitin biblik të fjalës: ‘Në fillim ishte fjala’.
Para se të ishte shkrimi, kontrata, njeriu, bota ishte vetë fjala.
Na ishte një herë fjala, por kur doli shkresa iku besa.
Kapitalizmi ka në bazë kontratën.
Problemi është që ne shqiptarët kemi mbetur ende te fjala si disa shekuj më parë, dhe ende në jetën tonë nuk po përditësohet kontrata apo marrëveshja me të drejta dhe detyrime.
Në shekullin e ri, gjeneratat e reja kanë degraduar dhe denigruar konceptin e Besës si kontratë me zhargonet:
“Ti kom lekët”
“E kena pazarin”
“Kena dhonë dorën njiherë”
“Ta kam dhonë fjalën”
“Ta jap fjalën e burrit”
E gjitha kjo është shndërruar në mënyrë sjellje dhe stil jete të asaj pjese jo korrekte, mashtruese dhe të pabesë të shoqërisë.
Dikur lidhja në fjalë (besë) përbënte kanunin, autoritetin më të lartë. Të gjitha marrëdhëniet në gjini, fis, famulli, bajrak dhe në nivelin më të lartë të bashkësisë etnike lidheshin në fjalë; përkatësisht në besë. Besa ishte testament moral i shqiptarëve qysh prej periudhës mitologjike.
A ka qenë vërtetë Besa një virtyt moral i shqiptarëve apo thjesht një legjendë e pavërtetë?
Ajo çka mund të themi me bindje është që kjo BESA e sotme nuk është as reale dhe as e veçantë.
Shqiptarët e post-komunizmit dhe brezat e sistemit tranzitor nuk janë më shumë të besës se kombet e tjera.
E gjitha kjo nuk është perceptim por statistikë.
Referuar proceseve juridike dhe gjyqësore, shqiptarët sot thyejnë rekorde të:
- konflikteve të pronësisë brenda fisit
- vrasjeve brenda familjes
- divorceve për shkak tradhëtisë
- mospërmushjes së marrëdhënieve kontraktore
- moskthim borxhi
- mashtrime etj etj etj
Fjala e dhënë për shqiptarët nuk është më Besa e dikurshme.
Më vjen keq që nuk kam jetuar dot kurrë në Shqipërinë e shqiptarëve, ku jeta e tyre kishte në themel BESËN.
Ndoshta dikur mund të kemi pasur besë më shumë se gjermanët, austriakët, anglezët, suedezët apo kinezët, por sot nuk kemi asgjë më shumë.
Nga besa e tyre ka mbetur pjesa më e neveritshme: Besa për partinë.
Gruan, shokun apo mikun e tradhtojnë pa problem. Ndërsa Kryetarin e partisë jo.
Besa-Besë me partinë deri në vdekje!