Psikologjia e ngjyrave është studimi i mënyrës se si ngjyrat ndikojnë në sjelljen njerëzore, në humor ose në proceset fiziologjike. Ngjyrat mendohet të ndikojnë në zgjedhjet tona kur blejmë, në ndjenjat tona dhe në kujtimet tona. Idetë që lidhen me psikologjinë e ngjyrave janë zbatuar shumë në fushat e marketingut dhe dizajnit. Kompanitë zgjedhin ngjyrat që ato besojnë se do t’i motivojnë konsumatorët për të blerë prodhimet e tyre dhe për të rritur ndërgjegjësimin e markës. Ngjyrat janë përdorur edhe në terapi me ngjyra, për trajtimin e sëmundjeve të ndryshme. (How we see colors)
Perceptimi i ngjyrës
Psikologjia e ngjyrave është një fushë relativisht e re studimi që përballet me disa sfida. Një vështirësi e madhe që lind kur studion këtë temë, është përcaktimi se si të matësh efektet e ngjyrës. Perceptimi i ngjyrës është shumë subjektiv, pasi njerëz të ndryshëm kanë ide të ndryshme dhe reagime të ndryshme ndaj ngjyrave. Disa faktorë ndikojnë në perceptimin e ngjyrave duke e bërë të vështirë të përcaktohet, nëse vetëm ngjyra ndikon në emocionet dhe veprimet tona.
Faktorët që ndikojnë në perceptimin e ngjyrave përfshijnë moshën, gjininë dhe kulturën. Në disa kultura, për shembull, e bardha është e lidhur me lumturinë dhe pastërtinë. Në një situatë ku një grua mban një fustan të bardhë në dasmë, a është ajo e lumtur sepse ajo ndikohet nga ngjyra e bardhë, apo për shkak se po martohet? Për dikë nga një kulturë tjetër, veshja e bardhë mund të nënkuptojë trishtim. Kjo është për shkak se, në këto kultura, e bardha është e lidhur me pikëllimin dhe vdekjen. Këta dhe faktorë të ngjashëm duhet të merren parasysh kur studiojmë ndikimin e ngjyrave në emocionet dhe sjelljet njerëzore.
Asociacionet e Ngjyrave
Ndërsa nuk është gjetur asnjë lidhje e drejtpërdrejtë shkak-pasojë midis ngjyrës dhe sjelljes, disa përgjithësime rreth ngjyrave dhe asaj që ato mund të simbolizojnë, tashmë janë përcaktuar. Ngjyrat, duke përfshirë të kuqen, të verdhën dhe portokallinë, konsiderohen të ngrohta dhe mendohet të stimulojnë emocionet e ndezura.
Ngjyrat e ftohta gjenden në fundin blu të spektrit të dritës së dukshme dhe përfshijnë blunë, vjollcën dhe jeshilen. Këto ngjyra lidhen me qetësinë dhe ftohtësinë.
Simbolizmi i ngjyrave shpesh përdoret në fushën e dizajnit grafik dhe botimeve, për të ngjallur emocione të caktuara. Qoftë nëse ndikojnë në moshën, gjininë, kulturën, apo jo, studimet tregojnë se ngjyrat kanë një farë ndikimi në fiziologjinë, sjelljen dhe gjendjen shpirtërore tek disa individë.
E KUQJA
Paralajmërim
Dashuri
Guxim
Agresion
Zemërim
E kuqe është gjatësia më e madhe e valës së dritës në spektrin e dritës së dukshme. Në kulturat perëndimore, e kuqja është e lidhur me fuqinë, kontrollin dhe forcën. Gjithashtu sinjalizon rrezikun dhe nxit vigjilencë. E kuqja në semaforë sinjalizon shoferët që të jenë të vëmendshëm dhe të ndalojnë. Disa kafshë, të tilla si gjarpërinjtë, kanë ngjyrë të kuqe për të treguar se janë të rrezikshme dhe vdekjeprurëse.
E kuqja gjithashtu nënkupton pasionin dhe nxit reagimin “largohu ose lufto”. Ky instinkt shkaktohet nga amigdala e trurit, kur përballemi me një rrezik ose një situatë kërcënuese. Kjo është ajo që na bën që, ose të luftojmë, ose të ikim. E kuqja është menduar për të rritur metabolizmin dhe presionin e gjakut, të cilat janë të nevojshme për t’u përgatitur për veprim gjatë një situate alarmante.
BLUJA
Besim
Efikasitet
Freski
Siguri
Trishtim
Bluja është e lidhur me qetësinë. Ajo është një simbol i logjikës, komunikimit dhe inteligjencës. Blluja është e lidhur me stresin e ulët, me temperaturën e ulët dhe pulsin e ulët. Bluja lidhet gjithashtu me mungesën e ngrohtësisë, distancën emocionale dhe indiferencën. Përkundër asosacioneve negative, bluja shpesh zgjidhet si ngjyra më popullore në sondazhet kërkimore në mbarë botën.
Në studimet e fundit, drita blu gjithashtu është gjetur se rivendos ritmet tona të qarkullimit të gjakut, ose ciklet e gjumit. Është gjatësia e valëve blu të dritës së diellit, që pengon gjëndrën pineale të lëshojë melatoninë gjatë ditës. Melatonina sinjalizon trupin se është koha për të fjetur. Drita blu na stimulon të qëndrojmë zgjuar.
E VERDHA
Energji
Shpresë
Nder
Frikë
Brishtësi
E verdha është një ngjyrë e ndritshme dhe ngjyra më e dukshme për syrin. Ajo lidhet me lumturinë, dashamirësinë dhe nënkupton kompetencë. E verdha është ngjyra e optimizmit dhe krijimtarisë. Ajo tërheq vëmendjen tonë dhe nënkupton kujdes, sepse përdoret shpesh me ngjyrën e zezë në shenjat e trafikut, taksitë dhe autobusët e shkollave. Interesant është fakti që e verdha është e lidhur edhe me frikën dhe sëmundjet.
E GJELBRA
Shëndet
Dhembshuri
Favor
Ambicie
Pasivitet
E gjelbëra gjendet në mes të verdhës dhe blusë në spektrin e dritës së dukshme dhe përfaqëson ekuilibrin. Është ngjyra e pranverës dhe zakonisht lidhet me rritjen, jetën, pjellorinë dhe natyrën. E gjelbëra përfaqëson sigurinë dhe lidhet me prosperitetin, pasurinë, fatin dhe financat. Ajo konsiderohet si një ngjyrë zbutëse, qetësuese që mendohet të ketë një efekt lehtësues të stresit. Asociimet negative me të gjelbrën përfshijnë lakminë, xhelozinë, apatinë dhe letargjinë.
PORTOKALLIA
Urtësi
Kënaqësi
Dëshirë
Krenari
Vetmi
Portokallia gjendet midis të kuqes dhe të verdhës në spektrin e dritës së dukshme. Mendohet të simbolizojë cilësitë që janë një kombinim i ngjyrës së kuqe që ka shumë energji dhe të verdhës, një ngjyrë emocionale. Portokallia lidhet me ngrohtësinë, entuziazmin dhe inkurajimin.
Portokallia mendohet të ndikojë në oreksin duke e shtuar. Ajo gjithashtu mendohet të rrisë aktivitetin mendor dhe mprehtësinë. Në studimet kërkimore, ekspozimi ndaj dritës portokalli është treguar të përmirësojë njohjen dhe vigjilencën. Portokallia është ngjyra kryesore e vjeshtës dhe gjithashtu është e lidhur me verën. Hije të lehta të portokallisë konsiderohen mikpritëse, ndërsa hije të errëta identifikohen me pandershmërinë.
VJOLLCA
Pasuri
Dinjitet
Urtësi
Arrogancë
Padurim
Vjollca është gjatësia më e shkurtër e valës në spektrin e dritës së dukshme. Është një kombinim i ngjyrës blu dhe të kuqe dhe përfaqëson fisnikërinë, fuqinë dhe mbretërimin. Vjollca komunikon një sens të vlerës dhe cilësisë. Ajo është gjithashtu e lidhur me spiritualitetin, shenjtërinë dhe hijeshinë. Ngjyrat e lehta vjollcë përfaqësojnë romancë dhe delikatesë, ndërsa vjollca e errët simbolizon dhembjen, frikën dhe shqetësimin.
ROZE
Gëzim
Embëlsi
Gjakftohtësi
Pasivitet
Mungesë vullneti
Roza është ngjyra më e lidhur me feminitetin. Ajo lidhet me idetë e lumturisë, dashurisë, gjallërisë dhe ngrohtësisë. Roza gjithashtu lidhet me harmoninë dhe afërsinë. Roza e lehtë nënkupton ndjeshmëri dhe dashamirësi, ndërsa roza e fortë pasion dhe flirtim. Roza mendohet se ka një efekt qetësues dhe shumë burgje kanë qeli rozë, në një përpjekje për të ulur sjelljen e dhunshme në mesin e të burgosurve. Asosacionet negative të ngjyrës rozë përfshijnë papjekurinë, dobësinë fizike dhe vetëbesimin e ulët.
E ZEZA
Agresion
Errësirë
Siguri
Ftohtësi
Zbrazëti
E zeza përthith të gjitha gjatësitë e valës së spektrit të dritës së dukshme. Nuk pasqyron ngjyrën dhe shtimi i ngjyrës së zezë në një ngjyrë krijon hije të ndryshme të ngjyrës. E zeza shihet si misterioze dhe në shumë kultura, ajo lidhet me frikën, vdekjen, të panjohurën dhe të keqen. Ajo gjithashtu përfaqëson pushtetin, autoritetin dhe sofistikimin. E zeza nënkupton seriozitet, pavarësi dhe zakonisht lidhet me trishtimin dhe negativitetin.
E BARDHA
Përsosmëri
Sterilitet
Pastërti
Mirësi
Ftohtësi
E bardha është e kundërta e të zezës dhe reflekton të gjitha gjatësitë e valës së spektrit të dritës së dukshme. Kur shtohet në të zezë, e bardha zbardh ngjyrën e saj. Në kulturat lindore, e bardha është e lidhur me pikëllimin dhe vdekjen. Në kulturat perëndimore, ajo përfaqëson pastërtinë, pafajësinë dhe sterilitetin. E bardha gjithashtu është e lidhur me sigurinë, spiritualitetin dhe besimin. Asosacionet negative me të bardhën përfshijnë izolimin, boshllëkun dhe ndjenjën e paarritshmërisë.
Si i shohim ngjyrat?
Në fakt ne nuk shohim ngjyra me sytë tanë. Ne shohim ngjyra me trurin tonë. Sytë tanë janë të rëndësishëm për zbulimin dhe reagimin ndaj dritës, por është qendra vizuale e trurit në lobet ocipitale që përpunon informacionin vizual dhe cakton ngjyrën. Ngjyrat që shohim përcaktohen nga gjatësia e valës së dritës që reflektohet.
Gjatësia e valës e ngjyrave të dukshme varion nga rreth 380 nanometra (nm) deri në rreth 750 nanometra. Ngjyra të ndryshme përgjatë spektrit të dritës së dukshme kanë gjatësi vale të ndryshme. Për shembull, e kuqja ka gjatësi vale që variojnë nga 620-750 nm, e verdha nga 570-590 nm dhe bluja, nga 450-495 nm. Sytë tanë janë të pajisur me fotoreceptorë të veçantë për të bërë pikasjen e dritës që e përcjellin pastaj në tru. s